Skemmtilegar sögur og sagnir efttir Árna úr Eyjum

Úr safni Árna úr Eyjum Árni úr Eyjum eða Árni Guðmundsson eins og hann hét fullu nafni, safnaði skemmtilegum sögum og vísum sem gengu manna á meðal í Vestmannaeyjum á árum áður, margar af þessum sögum ganga enn í dag, en aðrar eru gleymdar. Hann samdi einnig marga landsfræga texta við Þjóðhátíðarlög enda gott skáld. Árni var fæddur 6, mars 1913 og dó 11. mars 1961, hann var kvæntur Ásu Torfadóttir.  

Ef þú drepur þig núna.  Einu sinni sem oftar fóru bændur út í Bjarnarey að huga eitthvað að fé sínu. Bóndi einn leyfði þá stákhnokka, sem hjá honum var að fara með þeim, og var það fyrsta úteyjarför drengsins.  Þurfti því að leggja honum lífsreglurnar, brýna fyrir honum að fara varlega o.s.frv. – Gerði  bóndi það vel og samviskusamlega, og mælti að loknum, máli sínu til frekari stuðnings:  - Ef þú drepur þig núna, greyið mitt, færðu aldrei að fara í Bjarnarey oftar !

 Hann á bók.  Tvær kunningjakonur ræddu saman um landsins gagn og nauðsynjar, og bar margt á góma.  Að lokum spyr önnur þeirra, hvað hún eigi nú að gefa bónda sínum í jólagjöf, og segist ekki minnast þess, að hann vanti neitt sérstakt. Komst hin í mesta vanda, hugsaði sig vel um fast og lengi, en þóttist svo finna handhæga lausn á málinu: - Gefðu honum bara bók, elskan.- Ja, það er því miður ekki hægt, góða mín ,-  Hann á nefnilega bók. 

Hátt á annað þúsund. Maður nokkur sem þótti nokkuð ýkinn var eitt sinn spurður að því hvað sonur hans, er var formaður með vélbát, hefði aflað þann daginn.- O hann fékk hátt á annað þúsund, svaraði maðurinn, en bætti rétt strax við: - eða ég kalla það,- það vantaði fimm fiska upp á þúsund. 

Tími beljunnar.  Sami maður spilaði stundum fjárhættuspil við kunningja sína og þótti varkár í meira lagi. - Maður þessi átti eina kú og tók sjálfur til gjöfina handa henni.  Gekk oft á ýmsu um spilamenskuna, og hafði karl þann sið að vera aldrei með ef hann var óheppinn, en væri heppnin með spilaði hann af kappi og komst þannig stundum í nokkurn gróða. En sæi hann þess nokkur merki, að gæfan væri að snúa við honum bakinu, sópaði hann saman gróðanum (sem raunar voru bara smápeningar) stóð upp og kvaddi, ávalt með sömu orðunum: Nú verð ég að fara, það er akkurad komin tíminn beljurnar. 

Eins og grásleppa.  Á fundi í bæjarstjórn Vestmannaeyja var til umræðu mál, sem mjög voru skiptar skoðanir um. Til þess að reyna að miðla málum, bar einn bæjarfulltrúa fram tillögu, sem hann áleit, að deiluaðilar ættu báðir að geta fallist á.  Eftir að tillagan var fram komin, kvaddi einn af deiluaðilum sér hljóðs og mælti á þessa leið: - Ég fæ ekki séð, að tillaga þessi sé nein lausn á málinu. Að mínu viti er hún svo loðin, að hún er hvorki fugl né fiskur, hún er eins og - eins og - já, eins og grásleppa !   

 Ólafi að þakka. Öðru sinni bar það við á opinberum bæjarmálafundi í Eyjum, að kommúnistar deildu fast á Ólaf Auðunsson útgerðarmann og bæjarfulltrúa. Töldu þeir hann hafa verið byggðarlaginu hinn óþarfasta og oft tafið fyrir framgangi nauðsynjamála með mikilli íhaldssemi sinni.Tók þá einn af samherjum Ólafs upp hanskann fyrir hann, taldi hann einn af mestu athafna og framfaramönnum bæjarins o.s.frv. klykkti svo ræðumaður út með þessum orðum, máli sínu til frekari áréttingar: - Þegar ólafur Auðunsson kom hingað í byggðarlagið voru hér einar fimmhundruð sálir, en nú búa hér hátt á fjórða þúsund manns. Og ég þori að fullyrða, að þessi mikla fjölgun er fyrst og fremst Ólafi að þakka.  

 Ég hélt það væri ágirnd. Hann þótti heldur ekki seinn að svara fyrir sig, hann Jón í Gvendarhúsi. Eitt sinn kom hann inn í Edinborgarverslun sem Gísli J. Johnsen átti og rak.  Hitti Jón Gísla fyrir og spurði hann margs, því þetta var í fyrsta sinn, sem hann kom í verslun þessa.Spurði hann og spurði, hvað þetta væri eða hitt, hvað væri þarna, hvað þetta væri og hvað hitt kostaði o.s.frv.  Fór Gísla brátt að leiðast þóf þetta, og  þegar Jón spurði: Hvað er nú í þessari skúffu, Gísli minn, svaraði Gísli heldur hvatskeytislega: - Það er forvitni Jón minn.  – Á, þá hefur mér skjátlast, sagði Jón ég hélt að væri ágirnd. 

Bók eftir máli.  Prúðbúin kona kom inn í bókabúð í Eyjum rétt fyrir jólin og bað um að fá að skoða bækur.  Voru henni sýndar allar nýjustu bækurnar, og lagði hún þær til hliðar hverja af annari. Loks tók hún eina og mælti: -  Ég held að þessi passi. – Tók hún síðan bók úr barmi sér og mátaði við bókina, sem hún var að skoða, bætti svo við: - Nei hún má vera svona hálfum sentimetra styttri. 

Er koli þar. Útgerðarmaður einn, sem var fljóthuga, hafði oftast hugann bundinn við útgerðina, einkum dragnótaveiðar, sem þá voru nýlega hafnar.  Heyrði hann eitt sinn ávinning af samræðum manna, sem raunar voru að tala um væntanlega norðurför um Sprengisand, og henti hann það orð á lofti. – Sprengisandur ! er koli þar? 

Hvar er Einidrangur þá. Öðru sinni hlýddi sami útgerðarmaður á tal tveggja formanna, sem báru sig saman um miðanir einhverra fiskislóða og nefndu í því sambandi nokkur örnefni. – Hvar var Einidrangur þá ? spurði útgerðarmaðurinn, óðamála að vanda.- O ætli hann hafi ekki verið á sínum stað! Svaraði þá annar formaðurinn stuttlega.   

  Austan megin í lestinni. Bátur var nýkominn frá Stokkseyri og kominn að bryggju í Vestmannaeyjum.  Maður nokkur sem komið hafði með bátnum var niðri í lest að leita að poka, sem hann vantaði. Kom formaðurinn honum til hjálpar, en illa gekk að finna pokann, því mikið af farangri var í lestinni. – Manstu hvar þú lést pokann ? spyr þá formaðurinn. Já ansaði maðurinn, ég man það svo greinilega, að ég lét hann hér austanmegin í lestina, en hann hlýtur að hafa verið færður úr stað, því nú er hann ekki þar. 

Sama þó ég éti skít. Góður kunningi minn var á skólaárum sínum í fæði hjá konu sem ekki þótti fara sem hreinlegast með mat. Spurði ég hann að því síðar, hvernig í ósköpunum hann hefði haft  lyst á éta úr höndunum á þessari manneskju.  Kunningi minn, sem er mikill matmaður, glotti við og sagði:    - Uss, mér er alveg sama þó ég éti skít, bara ég fái ket með. 

Helga sem hefur klofið. Eitt sinn reis upp deila í verkakvennafélagi í Eyjum. Kom til erindreki frá Alþíðusam-bandi Íslands að jafna deiluna, en þótti hlutdrægur og lenti allt í illindum, er enduðu með því, að félagið klofnaði í tvennt. Forsvarskona annarar fylkingarinnar komst svo að orði, þegar um atburði þessa var rætt: - Það er ekki ég, sem hef klofið það er Helga, sem hefur klofið.

 Ég á annað heima. Tveir bræður sem voru annálaðir hirði og sparsemdarmenn, réru eitt sinn saman á handfæri. Urðu þeir ekki lengi vel ekki varir, en komust svo allt í einu í nógan fisk.Rétt sem þeir voru að byrja að draga nógan fisk, verður annar bróðirinn fyrir því að óhappi að slíta færið sitt og missa það mest allt í sjóinn, en hafði ekkert til vara.  Varð hinn reiður við og taldi þetta klaufaskap hinn mesta.  Rausaði hann góða stund yfir þessu óhappi, uns sá bróðirinn sem færið missti, segir hinn rólegasti: - Stilltu þig bróðir, ég á annað færi heima.

 Aularnir borga það. Eftirfarandi saga um Gunnar er orðrétt tekinn upp úr íslenskri fyndni XIII.nr.2:(sjá102-108)Gunnar Ólafsson í Vestmannaeyjum var einn af hvatamönnum þess, að sjálfstæðishúsið í Vestmannaeyjum var reyst. Það er mikið hús, og var frá upphafi kvikmyndahús í aðalsalnum, sem skyldi bera húsið uppi fjárhagslega.  Einu sinni bauð Gunnar Félaga sínum úr landi í bíó. Raunar fer ég nú næstum aldrei í bíó sagði Gunnar, en ég get sýnt þér húsið um leið.Gesti Gunnars leist húsið hið veglegasta, en spyr Gunnar, hvort það geti staðið undir sér fjárhagslega. – Já bíóið ber það uppi. Aularnir borga það. 

1/45 settið. Um hausttíma, er sláturtíð stóð sem hæst, gaf að líta eftirfarandi auglýsingu  í búðarglugga einum (stafsetning óbreytt): - Ní svið fást kjeipt hjer með fótumSviðin tilbúin í matinn þurfa þvottVerðið er 1/45 settið.( dags. – undirskrift kaupmans)   

Kolin frá fyrstu hendi. Á stríðsárunum  var sá siður í Eyjum um heimflutning kola, að þeim var ekið heim undir hús kaupendana, og kolunum ,,sturtað´´ úr bílnum á götur og gangstéttir.  Rætt var um þetta m.a. á fundi nokkrum, og vildu menn fá þetta bannað, með því að óþrifnaður mikill fylgdi því í bænum.Einn ræðumaður hafði þó ekkert við þetta fyrirkomulag að athuga, og taldi að engin óþrifnaður þyrfti að stafa af kolum, ef,, hreinlega hefði verið farið með þau frá fyrstu hendi, þar sem þau voru búin til´´ 

Var beðinn að skjóta kött.  Maður sem átti byssu var oft fengin til að skjóta húsdýr, bæði í sláturtíð og endranær.  Kom oft fyrir að slátrað var einni og einni skepnu, kú, kind eða hrossi.Afgreiðslumaður í verslun þeirri, er maður þessi skipti við, fann brátt óyggandi reglu um það, hverskonar gripi væri um að ræða hverju sinni. Maðurinn hafði sem sé þann sið að kaupa hálfan pakka af  vindlingum, ef hann var fenginn til að skjóta kind, en heilan pakka ef um hest eða nautgrip var að ræða.Afgreiðslumaðurinn varð því ekki lítið hissa þegar maðurinn kom dag nokkurn og sagði:  - Ég ætla að biðja um eina cigarettu, en skýringin kom von bráðar, þegar bætti við: Ég var nefnilega beðin að skjóta kött fyrir konu austur í bæ.

 Lögregluþjónarnir.  Lengi vel voru tveir lögregluþjónar hér í Eyjum. Hafði annar með höndum löggæslu  á deginum, en hinn næturvörslu.Litu margir svo á, að næturvörðurinn legði ekki meira á sig en þörf væri á, og féll því í góðan jarðveg, það sem maður nokkur sagði um lögregluþjónana í mesta sakleysi: Annar sefur á nóttinni en hinn vakir á daginn. 

Einar og gamla konan. Sagt er, að skömmu fyrir bæjarstjórnarkosningar 1942  hafi Einar Sigurðsson mætt gamalli konu á förnum vegi, klappað á öxlina á henni og tekið hana tali:  Nei komdu nú sæl og blessuð, það er langt síðan við höfum sést.  – Á þá sú gamla að hafa snúið sér ofboð rólega að Einari og sagt kankkvislega:   Á, jæja, finnst þér það? Mér finnst ég alltaf vera að sjá þig.

 Pútnafóður fyrir afganginn. Sigurður hét maður sem lengi bjó á Sjónarhóli í Vestmannaeyjum.   Á seinni árum var hann lítt vinnufær og var þá í snúningum hjá ýmsum, þ.á.m. hjá Þórunni matsölukonu í Þingholti í Eyjum.   Einhverju sinni  kemur Sigurður í matvöruverslun eina.  Er hann þá spurður, hvað hann vilji, og svarar hann á þessa leið:  - Ég ætla fá eitt kíló af Agra-magra, tvö stykki rótexport og pútufóður fyrir afganginn, - skrifa það hjá Þórunni í Þingholti   

  Sigmar Þór Sveinbjörnsson