En um Viðurnefni í Vestmannaeyjum

  Viðurnefni í Vestmannaeyjum eftir Sigurgeir Jónsson .

Vegna umræðu á bloggi og í blöðum og mikillar gagnrýni á bókina ákvað ég að fara á bókasafn og fá bókina lánaða til aflestrar. Eftir að hafa lesið hana skil ég vel það fólk sem gagnrýnir höfundinn, þar er að finna mörg uppnefni og viðurnefni sem eru særandi og ógeðfeld bæði fyrir þá sem um ræðir og fjölskyldur, og einnig fyrir ættingja þeirra sem fallnir eru frá og hafa þessi ljótu viðurnefni. Það hefði ekki skemmt þessa bók þó þeim ógeðfeldu viðurnefnum  hefði verið sleppt.

Í bókinni er viðurnefni sem ég fékk 11 til12 ára gamall. Þetta er viðurnefnið Simmi Koló og er mér nokkuð sama þó það hafi ratað í þessa bók, margur maðurinn hélt að ég héti þetta og man ég að þegar ég var að byggja húsið okkar að Illugagötu 38 þá voru margir reikningar með haus sem á stóð Sigmar Kol.

 Þó það standi skrifað í umræddri bók að ekki megi afrita hana á nokkurn hátt þá ætla ég að afrita það sem skrifað er um mig eða Simma Koló og skýra út hvernig farið er með heimildir sem ég gaf. Orðrétt úr Bókinni:

"Simmi Koló

Þegar kolaskip komu, var algengt að peyjar fengu að vera við ristina í uppskipun og moka því sem út fyrir fór. Fengu þá að eiga það sem þeir mokuðu og þótti góð búbót til heimilishalds á þeim tíma. Eihverju sinni, þegar allir hinir peyjarnir fóru í mat, varð einn eftir og hélt áfram að moka allan matartíman. Sá var Sigmar Þór og félagar hans gáfu honum þetta viðurnefni vegna áhuga hans á kolamokstri".

Þegar höfundur var að safna efni í þessa bók kom hann að máli við mig og spurði mig um tilurð þess  að ég var uppnefndur Simmi koló, ég sagði honum það í fáum orðum enda man ég vel eftir því, og er raunar ekkert ósáttur við tilefnið af þessari nafngift. Það sem Sigurgeir skrifar svo hér að ofan er bara tómt bull .

Svona sagði ég nokkurn veginn Sigurgeir söguna og þannig fékk ég viðurnefnið:

Þegar ég var peyji 11 til 12 ára var algengt að til Vestmannaeyja kæmu kolaskip með laus kol, þessum kolum var svo sturtað utan við húsin viðsvegar um bæjinn.  Í nokkrum húsum kringum Lautina voru keypt kol og voru það oftar en ekki gamalt fólk sem keyptu þessi kol. Kolunum var eins og áður segir sturtað á götuna og því þurfti að koma þeim sem fyrst í kolageymslurnar með því að moka þeim í hjólbörur og keyra í þessar sérstöku geymslur. Þar sem þetta gamla fólk var oft ekki heilsuhraust og átti erfitt með að koma kolunum í geymsluna, safnaði ég saman nokkrum peyjum og við tókum að okkur að koma kolunum á sinn stað, ekki var ætlast til að fá peninga fyrir þetta en aftur á móti fengum við alltaf mikið þakklæti og oft góða brauðsneið að loknu verki. Margt af þessu gamla fólki gat ekki komið kolunum inn án hjálpar og Odda í Sigtúni var ein af þeim, Eyjamenn kannast við þá konu.

Eitt af þeim heimilum sem mest keyptu af kolum voru hjónin á Reynisstað, þar var oftast stæðsta hrúgan fyrir utan. Þar var einnig nóg af krökkum til að koma þessu inn, ásamt okkur peyjum sem áttum heima þarna í kring. Við vorum sem sé margir sem unnum að því að moka kolum í hjólbörur og koma þeim í kolageymsluna á Reynisstað. Þegar leið að  matartímanum  vildu sumir peyjarnir fara í mat, en ég vildi klára að setja inn kolinn fyrst enda að mínu mati lítið eftir.

Þetta endaði með því að við vorum nokkrir peyjar sem unnum matartíman og kláruðum að setja inn kolin. Ég man en eftir því að þegar við höfðum klárað að setja inn kolin, kom Þura húsmóðirin á Reynistað  út með maltflöskur og súkkulaðikex handa okkur öllum. Ekki voru allir sáttir að við skyldum vinna þetta í matartímanum, og þar sem ég hafði forustu um að vinna matartíman, byrjuðu þeir að kalla mig Simma Kolamola. Kringum húsið  Baldurshaga sem var austan við Reynistað var mikill og hár dökkur veggur, þar var oft skrifað á vegginn með krít. Daginn eftir að kolin voru komin inn á Reynisstað var búið að kríta með stórum stöfum SIMMI KOLAMOLI ég vissi aldrei hver það gerði.

Þetta varð til þess að þetta viðurnefni festist á örskömmum tíma við mig, ekki var ég sáttur við þetta fyrst en fljótlega varð mér alveg sama. 

Eins og sjá má er mikill munur á þessum skýringum, í tilfelli Sigurgeirs er gefið í skin að ég hafi sýnt græðgi og viljað einn moka kolum heilan matartíma niður á bryggju af því ég hefði mátt eiga kolinn sem duttu úr grindinni, því þetta væri búbót fyrir heimilishald. Það skal tekið fram að ekki voru notuð kol heima hjá mér. Fróðlegt væri að vita af hverju hann breytti þessari heimild.

En hið rétta er í stuttu máli sagt, að við vorum nokkrir peyjar sem bjuggum kringum Lautina sem tókum okkur saman og hjálpuðum gömlu fólki að koma inn kolum, vegna þess að í flestum tilfellum gat það ekki gert það sjálft, ekki var ætlast til að fá fyrir það greiðslu enda flestir sem við hjálpuðum fátækt fólk. Í staðinn fengum við mikið þakklæti og ég fékk að vísu bara einn þessa nafnbót Simmi kolamoli sem breyttist síðar í Simmi koló.

Kær kveðja SÞS