Öryggismįl sjómanna

Sjómenn! Er „veikur hlekkur“ ķ öryggi ykkar? Öryggismįl sjómanna. Įstęša er til aš gera aš umtalsefni žį žróun sem įtt hefur sér staš ķ frįgangi į gśmmķbjörgunarbįtum, (ķ žessari grein kallašir gśmmķbįtar) er žar įtt viš svokallašan „veikan hlekk“ ķ fangalķnu gśmmķbįta og žį stašreynd aš žaš er alltof algengt aš gśmmķbįtar ķ losunar- og sjósetningarbśnaši eru ekki rétt frįgengnir ķ bśnašinum t.d.  snśa žeir oft öfugt, fangalķna er vitlaust tengd, gįlgatengdir bįtar ekki į réttum staš. Naušsynlegt er aš ręša žetta meš reynslu sjómanna af losunar-og sjósetningarbśnaši (skotgįlgum) ķ huga. Breytingar hafa oršiš meš nżjum lögum og reglum

Viš žęr breytingar sem geršar voru meš nżjum lögum um eftirlit meš skipum komu nżir skošunarmenn, sem tślka ekki allir reglur į sama hįtt og gert hefur veriš hvaš varšar frįgang gśmmķbįta ķ losunar- og sjósetningarbśnaši. Žvķ mišur hugsa alltof fįir sjómenn sjįlfstętt um žessi öryggistęki, hvernig žeim er best fyrir komiš, žannig aš žau hafi sem öruggast og mest notagildi  ef slys ber aš höndum. Žeir treysta į skošunarmenn sem ešlilega hafa mismikla reynslu og žekkingu į  žessum mįlum.  Undirritašur hefur reynt aš kynna sér öll sjóslys, sérstaklega reynslu sjómanna af gśmmķbįtum og į sķšustu įrum reynslu žeirra af losunar- og sjósetningarbśnaši.

Sjómenn sįttirEftir miklar umręšur į žeim įrum žegar žessi bśnašur var lögleiddur voru bęši sjómenn og Siglingastofnun oršin įsįtt um hvernig bęri aš ganga frį gśmmķbįt  og fangalķnu hans, hvort sem hann er ķ losunar- og sjósetningarbśnaši eša ķ sęti. Nišurstašan var į žessum įrum aš fangalķnan skuli snśa inn ķ skipiš og vera  tryggilega fest ķ fastan hlut ķ skipinu. Sérstaklega er žetta mikilvęgt žegar gśmmķbįtar eru ķ svoköllušum losunar- og sjósetningarbśnaši en žį eru žeir sérstaklega śtbśnir (gįlgatengdir), blįsast upp žegar 1,5 m af fangalķnu hafa veriš dregnir śt śr hylki. Žessi įkvöršun hefur reynst vel og sannaš gildi sitt. Fyrir nokkrum įrum kom losunarbśnašur į markaš sem samžykktur var af IMCO Alžjóša Siglingamįlastofnuninni og Siglingastofnun Ķslands. Hann er bśinn svoköllušum „veikum hlekk“ sem hęgt er aš tengja viš fangalķnu gśmmķbįtsins. Sjįlfvirkur sjóstżršur sleppibśnašur gśmmķbįta var fyrst višurkenndur af IMCO 1974.  Žrenns konar bśnašur er notašur viš frįgang gśmmķbįta.1.   Handsylgja sem hęgt er aš losa gśmmķbįtinn meš einu handtaki svo hęgt sé aš varpa honum fyrir borš. Žessi handsylgja į aš vera viš alla gśmmķbįta, hvort sem žeir eru ķ losunar- og sjósetningarbśnaši eša eingöngu viš losunarbśnaš.2.   Sjóstżršur losunarbśnašur sem losar gśmmķbįt sem er ķ sęti, žegar hann er komin į 2ja til 4ra m dżpi. Į žessum bśnaši er veikur hlekkur sem hęgt er aš binda fangalķnu gśmmķbįtsins viš, hann veršur virkur žegar sjóstżrši bśnašurinn hefur losaš gśmmķbįtinn frį sęti sķnu meš žvķ aš skera į lykkju sem heldur fangalķnu gśmmķbįtsins og festingarólinni į gśmmķbįtahylkinu nišri, žannig į gśmmķbįturinn aš fljóta upp og veiki hlekkurinn aš slitna. Žį er einnig til ķslenskir losunarbśnašir af Sigmunds og Ólsens gerš sem ekki eru bśnir veikum hlekk.3.   Sjįlfvirkur losunar- og sjósetningarbśnašur er į fiskiskipum yfir 15 m sem  sjósetur gśmmķbįtinn og blęs hann upp um leiš. Žetta gerist annaš hvort sjįlfvirkt į vissu dżpi žegar sjómenn hafa ekki haft tķma til aš sjósetja gśmmķbįtinn sjįlfir, eša honum er skotiš handvirkt śt. Handföng geta bęši veriš inni ķ stżrishśsi, śti į dekki og viš sjósetningarbśnašinn sjįlfan. Į žessum bśnaši er ekki veikur hlekkur heldur į gśmmķbįturinn aš vera tengdur viš skipiš žangaš til žaš sekkur eša sjómennirnir kjósa sjįlfir aš skera gśmmķbįtinn frį sökkvandi skipinu.

Veiki hlekkurinn

Žaš er mat undirritašs, eftir aš hafa lesiš fjölda sjóprófa og rętt viš sjómenn, aš žaš sé mikiš öryggisatriši aš ekki sé veikur hlekkur viš losunar- og sjósetningarbśnašinn, vegna hęttu į aš gśmmķbįturinn  slitni frį skipinu og reki burt įšur en menn komast ķ hann, enda gera framleišendur ekki rįš fyrir veikum hlekk. Žaš var algengt hér įšur fyrr, aš sjómenn misstu frį sér gśmmķbįta įšur en įhöfn skips ķ sjįvarhįska hafši komist ķ hann. Fangalķna gśmmķbįtanna  var ekki eins sterk og hśn er ķ dag, heldur žoldi lķnan žį 190 kg. įtak lķkt og veiki hlekkurinn nś. Fróšlegt aš lesa greinar frį 1962Žaš er fróšlegt aš lesa greinar ķ dagblöšunum frį įrinu 1962 žegar mikil umręša var um žaš aš naušstaddir sjómenn misstu  frį sér gśmmķbįtana įšur en žeir komust ķ žį, žetta geršist margoft į žessum įrum og var vegna lélegrar fangalķnu.  Elliši frį Siglufirši fórst 10. febrśar 1962, 26 mönnum var bjargaš en tveir menn fórust.  Ķ Tķmanum 11. febrśar 1962 var skrifaš m.a. žannig um žetta slys:  Į žessum slóšum var žį vestan stormur 8 vindstig éljagangur og heldur lélegt skyggni og 2 stiga frost. Marraši skipiš lengi žannig meš mikla slagsķšu, og ekki var annaš sżnna, en žaš myndi fara žį og žegar, enda stórsjóa. Žegar hafši gengiš į žessu nokkurn tķma, var žess freistaš aš setja śt gśmmķbjörgunarbįta. Hafši togarinn 4 gśmmķbjörgunarbįta um borš, žrķr žessara bįta voru settir śt. Komust engir ķ tvo žeirra įšur en žeir slitnušu frį skipinu og hurfu śt ķ myrkriš. Ķ žrišja bįtinn fóru tveir menn, en fór į sömu leiš, lķnan slitnaši og sį bįturinn hvarf einnig śt ķ myrkriš. Ķ framhaldi af žessum blašaskrifum var fangalķna gśmmķbįta styrkt śr 190 kg ķ 360 kg.Žess mį geta aš fangalķnur algengustu gśmmķbįta ķ dag hafa brotžol a.m.k. 10 kn sem er nįlęgt 1020 kg.  Og til fróšleiks mį geta žess aš flotlķna ķ bjarghringjum į samkvęmt reglum aš hafa brotžol 5 kn sem er 509 kg.Įróšur fyrir veikum hlekk

Žaš er mikill įróšur fyrir žvķ ķ dag aš hafa og tengja veikan hlekk į fangalķnur gśmmķ-bįta, jafnvel žótt žeir séu ķ losunar- og sjósetningarbśnaši og hugsa menn žį ekki alltaf mįliš til enda. Sķšastlišinn vetur kom undirritašur um borš ķ skip meš tvo gśmmķbįta ķ losunar- og sjósetningarbśnaši, bįšir stašsettir uppi į stżrishśsi. Fangalķna gśmmķbįtanna var fest ķ handriš meš lykkju sem į var  sjóstżršur sleppibśnašur. Hefši žetta skip sokkiš snögglega, hefši  losunar- og sjósetningarbśnašurinn skotiš gśmmķbįtunum śt og žessi bśnašur sleppt bįšum bįtunum lausum og žeir fokiš śt ķ vešur og vind. Žarna höfšu skipverjar ekki gert sér grein fyrir žvķ til hvers žessi bśnašur er eša hvernig hann vinnur. Ég hélt aš žetta vęri einstakt tilfelli, en žaš hefur komiš ķ ljós aš menn eru aš setja veikan hlekk į losunar- og sjósetningarbśnaši. Žį hefur undirritašur nokkuš oft séš fangalķnur gśmmķbįta tengdar beint ķ veikan hlekk og žaš viš 25 manna gśmmķbįt į skipi sem flutti  faržega. Žetta er alvarlegt mįl žar sem žessi veiki hlekkur į ekki aš vera virkur nema skipiš sökkvi og ekki vinnist tķmi  til aš sjósetja gśmmķbįtinn.

Frįgangur gśmmķbjörgunarbįta.

Ķ reglugerš um öryggi fiskiskipa sem eru 15 metrar eša lengri aš mestu lengd, segir um veikan hlekk:

Ef veikur hlekkur er notašur ķ sjóstżršum bśnaši skal hann: i)  ekki slitna viš žann kraft sem žarf til aš draga fangalķnu śt śr hylki björgunarflekans;ii)  ef viš į, hafa nęgjanlegan styrkleika til aš unnt sé aš blįsa björgunarflekann upp;iii) slitna viš įtak sem nemur 2,2 + 0,4 kN.Meš öšrum oršum, veiki hlekkurinn mį hafa styrkleikaslitžol frį 184 kg til 265 kg. Ķ leišbeiningum um Hammer H20 sjóstżršan losunarbśnaš sem er mikiš notašur ķ dag stendur oršrétt: „H20 žrżstihnķfurinn er hannašur til aš sleppa björgunarbįtum  fyrir 6 til 150 manns,“.  Žaš gefur auga leiš aš žarna er eingöngu veriš aš hugsa um žann kraft sem žarf til aš draga śt lķnuna, blįsa gśmmķbįtinn upp og lįta hann slitna frį skipinu, žaš er ekki reiknaš meš aš lķnan eigi aš halda bįtnum föstum mešan menn komast um borš ķ hann.Žaš er mat undirritašs aš žaš sé alvarleg mistök žegar veriš er aš setja veikan hlekk į gśmmķbįta (björgunarfleka) sem eru ķ losunar-og sjósetningarbśnaši. Er žį ešlilega spurt? Hvers vegna ekki veikan hlekk? Viltu lįta gśmmķbįtinn dragast nišur meš skipinu?  Aušvitaš vill enginn aš gśmmķbįtur dragist nišur meš sökkvandi skipi, enda gerir hann žaš ekki svo framarlega aš gśmmķbįturinn nįi aš blįsast upp mešan skipiš er aš sökkva og žaš gerir hann ef losunar- og sjósetningarbśnašurinn vinnur eins og hann į aš gera. Gśmmķbįtar eru žannig uppbyggšir aš lķnan į aš slitna žó skipiš sökkvi og ekki nįist aš skera į lķnuna. Žetta er haft eftir sérfręšingi frį VIKING og umbošsmönnum DSB gśmmķbįta. Žeir segja aš fangalķnan eigi aš slitna žegar skipiš sekkur og bįturinn er uppblįsinn. Ķ öllum  gśmmķbįtum eru tveir hnķfar til aš skera gśmmķbįtinn lausan frį skipi ef tķmi vinnst til og allir skipbrotsmenn eru komnir um borš. Undirritašur tók  žįtt ķ aš prufa hvort lķnur slitnušu, var žį veriš meš nżjar lķnur frį VĶKING ķ gömlum gśmmķbįtum. Lķnurnar slitnušu frį jafnvel žótt gśmmķbįturinn vęri ašeins hįlfuppblįsinn. Ég get nefnt mörg sjóslys į undanförnum įrum sem sanna žetta, en lęt nęgja aš nefna Gśsta ķ Papey sem fórst 4 jśnķ 2004 žar sem reyndar ašeins annar bįturinn kom upp en sleit engu aš sķšur lķnuna (eins og myndir sżna) og Ófeig II VE 324 sem fórst 5. desember 2001 hann var meš tvo nżlega 12 manna VIKING gśmmķbįta žegar hann sökk, bįšir slitu žeir lķnurnar eftir aš menn voru komnir ķ bįtana.Af hverju ekki veikan hlekk?

Hvers vegna ekki veikan hlekk sem er hugsašur sem öryggi ef sjómenn hafa ekki  tķma til aš sjósetja og blįsa upp gśmmķbįtinn? Veršur hér reynt aš skżra žetta meš fįum oršum, en įšur en lengra er haldiš veršur aš taka fram aš ekki er veriš aš tala um gśmmķbįta sem eru ķ sęti sem tengt er eingöngu sjóstżršum losunarbśnaši eins og Tanner, Hammer og žess hįttar bśnaši sem hefur veikan hlekk og er ķ mörgum skipum. Žaš eru skiptar skošanir mešal sjómanna (einnig erlendis) į žvķ hvernig į aš tengja fangalķnuna, en almennt er tślkun Siglingastofnunar į reglum žannig:

Žaš er ekki krafa aš nota veikan hlekk ķ sjóstżršum bśnaši samkvęmt reglugerš 122/2004 VII. Kafla 20. regla. Hins vegar er męlst til, žar sem sjóstżršur bśnašur er notašur, aš hann sé settur upp ķ samręmi viš fyrirmęli framleišenda.

 Gśmmķbįtar ķ hylki, 10 til 16 manna, eru į bilinu 100 til 140 kg.

Žegar slys ber aš höndum og sjómenn hafa ekki tķma til aš losa eša sjósetja gśmmķbįt, žį skżtur  losunar- og sjósetningarbśnašurinn gśmmķbįtnum śt sjįlfvirkt. Viš žessar ašstęšur gerist žetta oftast nešansjįvar og byrjar žį gśmmķbįturinn  strax  aš blįsast upp og skżst žar meš upp į yfirborš sjįvar. Žį er ešlilega stundum nokkur sjór ķ honum sem žyngir hann. Annaš gerist sem menn verša aš hafa ķ huga, undir bįtnum eru 5 til 7 jafnvęgispokar (balllestpokar) eftir stęrš bįtsins, žeir fyllast af sjó og žyngja hann, en žeir taka 60 til 70 lķtra hver.

Ef farinn er millivegur og gert rįš fyrir aš undir gśmmķbįtnum séu 6 jafnvęgispokar meš 65 lķtrum af sjó hver, žį er žyngd žeirra 390 kg. Viš žetta bętist žyngd bįtsins, 100 til 150 kg, įsamt sjónum sem kom inn ķ bįtinn žegar hann kom upp į yfirborš sjįvar. Žarna er samanlögš žyngd gśmmķbįtsins oršin aš minnsta kosti 500 kg. žegar hann kemur upp į yfirborš sjįvar mannlaus. Eins og reynslan sżnir, verša sjóslys oftast viš verstu ašstęšur ķ miklum vindi sem fylgir mikil alda. Strax og gśmmķbįturinn er kominn upp į yfirborš sjįvar byrjar aš reyna verulega į fangalķnuna. Öldurnar lyfta bįtnum upp, vindurinn hefur fęrt gśmmķbįtinn frį hinu sökkvandi skipi og strekkt  į fangalķnunni, hiš sökkvandi skip gefur ekkert eftir, heldur togar ķ fangalķnuna. Oftast er slęmt vešur og myrkur og žį er myrkur ķ oršsins fyllstu merkingu. Skipbrotsmenn sjį ekki handa sinna skil eftir aš skipiš er horfiš, žeir heyra ķ félögum sķnum en sjį einungis lķtiš ljós sem er į žaki gśmmķbįtsins.

Žaš eru mikil įtök sem eiga sér staš viš žessi skilyrši, jafnvel žegar enginn mašur er kominn ķ gśmmķbįtinn. Viš žessar ašstęšur er žaš oft eini tķminn sem sjómenn ķ sjįvarhįska hafa til björgunar, ž.e.a s. tķminn frį žvķ aš gśmmķbįturinn kemur upp į yfirborš sjįvar og žar til skipiš er alveg sokkiš eša horfiš, stundum er blįstefniš örlitla stund uppśr sjónum. Žetta eru ķ mörgum tilfellum ašeins nokkrar sekśndur og ķ besta falli mķnśtur sem sjómennirnir hafa. Žaš er žvķ afdrifarķkt ef gśmmķbįturinn slitnar frį um leiš og hann kemur upp į yfirboršiš, sem hann gerir efalaust ef hann er tengdur veikum hlekk enda er veiki hlekkurinn til žess geršur. Sjómenn ķ flotgöllum hafa ekki möguleika į aš synda uppi lausan fjśkandi gśmmķbįt. Žess vegna verša sjómenn aš hafa gśmmķbįtinn bundinn viš skipiš žęr mķnśtur eša sekśndur sem lķša mešan skipiš er aš sökkva.

Eins og įšur segir į veiki hlekkurinn aš žola 184 til 265 kg įtak en į žį aš slitna. Žaš gefur auga leiš aš gśmmķbįturinn vęri fljótur aš slitna frį skipinu ef hann er 500 kg eša meira mannlaus, aš ég tali nś ekki um ef hluti skipbrotsmanna vęri komin ķ hann eša bśinn aš nį taki į honum. Žess vegna er žaš  lķfsspursmįl aš hafa ekki veikan hlekk į gśmmķbjörgunarbįtum sem eru ķ losunar- og sjósetningarbśnaši. Sigmar Žór Sveinbjörnsson          

« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Haraldur Haraldsson

Merkilegt og orš i tima töluš ,žetta žarf aš komst i blöšin/öllu žessu sammįla /Halli Gamli

Haraldur Haraldsson, 10.6.2007 kl. 18:23

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband